ชื่อไทย ตะโกนา (Ebony)
ชื่อท้องถิ่น โก (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) นมงัว (นครราชสีมา) มะโก (ภาคเหนือ) มะถ่านไฟผี (เชียงใหม่)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Diospyros rhodocalyx Kurz
วงศ์ EBENACEAE
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์
ลักษณะทั่วไป ไม้ต้น ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงประมาณ 8 – 15 เมตร ไม่ผลัดใบ เรือนยอดเป็นพุ่มกลมหรือรูปไข่ ทึบ ปลายกิ่งมักห้อยลู่ลง ลำต้นเปลาตรง แต่แตกกิ่งต่ำ เปลือกนอกสีดำ แตกเป็นสะเก็ดหนา
ลักษณะใบ ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่ ป้อม หรือสี่เหลี่ยมข้าวหลามตัด กว้าง 2.5 – 7 เซนติเมตร ยาว 3 – 12 เซนติเมตร โคนใบสอบเรียว รูปลิ่ม หรือป้าน ขอบใบเรียบ ปลายใบมน หรือหเว้า แผ่นใบค่อนข้างหนา หลังใบเกลี้ยง ท้องใบอ่อนมีขนสั้นนุ่ม
ลักษณะดอก ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียแยกต้น ดอกเพศผู้เป็นช่อกระจุกสั้นๆ หนึ่งช่อมีประมาณ 3 ดอก ออกที่ซอกใบ ดอกย่อยรูประฆังสีขาว หรือเหลืองอ่อน ขนาดเล็ก กลีบเลี้ยงมี 4 กลีบ ยาว 3 – 4 มิลลิเมตร ด้านนอกมีขนสั้นนุ่ม ส่วนด้านในมีขนหยาบ กลีบดอกรูปคนโท โคนเชื่อมติดกันยาว 8 – 12 มิลลิเมตร ปลายแยกเป็น 4 กลีบเล็กๆ เกสรผู้มี 14 – 16 อัน ดอกเพศเมีย ออกเป็นดอกเดี่ยวที่ง่ามใบ ทั้งกลีบดอกและกลีบเลี้ยงมีอย่างละ 4 กลีบ คล้ายกับดอกเพศผู้ แต่ขนาดใหญ่กว่า
ลักษณะผล ผลสดมีเนื้อหลายเมล็ด เส้นผ่านศูนย์กลาง 1.5 – 2.5 เซนติเมตร ผลอ่อนมีขนสีน้ำตาลแดงคลุม ผลแก่เกลี้ยงและออกสีเหลืองอมเขียว มีกลีบเลี้ยงปิดตรงขั้วของผล แฉกลึกครึ่งหนึ่ง ไม่พับงอ
ระยะการออกดอกติดผล
ออกดอกระหว่างเดือนมีนาคม – เดือนเมษายน ติดผลระหว่างเดือนเมษายน – เดือนมิถุนายน
เขตการกระจายพันธุ์
พบในอินเดีย ศรีลังกา จีนตอนใต้ พม่า ภูมิภาคอินโดจีนและภูมิภาคมาเลเซีย ออสเตรเลีย และหมู่เกาะแปซิฟิก ในประเทศไทยพบทุกภาค ขึ้นตามป่าเบญจพรรณ ป่าดิบแล้งและป่าดิบชื้น ที่ความสูง 100 – 1,200 เมตร จากระดับน้ำทะเล
การใช้ประโยชน์
เนื้อไม้: ใช้ทำด้ามเครื่องมือทางเกษตร เสา คาน
ราก: น้ำต้มรากรับประทานแก้โรคเหน็บชา โรคทางเดินปัสสาวะ น้ำเหลืองเสียแก้ปวดเมื่อย
อ่อนเพลีย ช่วยเจริญอาหาร และแก้ร้อนใน
เปลือก: เป็นยาบำรุงธาตุ บำรุงกำลัง กระตุ้นร่างกายกระปรี้กระเปร่า
ผล: กินแก้ท้องร่วง ตกเลือด แก้บวม ขับพยาธิและแก้ฝีเน่าเปื่อย ใช้เป็นสีย้อมผ้า
เปลือกผล: เผาเป็นถ่านแช่น้ำ กินขับระดูขาวและขับปัสสาวะ
แหล่งข้อมูล: สำนักงานหอพรรณไม้-กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่าและพันธุ์พืช
[qrcode url=”https://adeq.or.th/qr/0012″ margin=”10″ size=”150″ after=”ต้นตะโกนา”]