พลังงานและสิ่งแวดล้อมสำคัญต่อการอยู่รอดของเราอย่างไร ?
ความต้องการใช้พลังงานที่เพิ่มมากขึ้นอย่างต่อเนื่องตามการเพิ่มจำนวนประชากรและกิจกรรมการบริโภค เป็นเหตุให้มีการขุดคุ้ย แสวงหาและพัฒนา แหล่งพลังงานในทุกภูมิภาค ด้วยวิธีการที่หลากหลายเพื่อให้ได้พลังงานมาใช้อย่างเพียงพอและต่อเนื่อง กิจกรรมการจัดหาพลังงานดังกล่าวได้ทำให้เกิดผลกระทบต่อระบบนิเวศ ชุมชนและแหล่งทรัพยากรธรรมชาติเป็นอย่างมาก ขณะที่ผู้ใช้พลังงานจำนวนมากยังขาดทั้งความรู้และความเข้าใจถึงความเสียหายและผลกระทบจากการจัดหาและพัฒนาพลังงานจากแหล่งต่าง ๆ ทั่วประเทศเมื่อผู้ใช้พลังงานหรือผู้บริโภคไม่มีความเข้าใจที่มา และผลกระทบจึงไม่ตระหนักในคุณค่าของพลังงานที่หามาได้ และความเสียหายที่ตนเองมีส่วนทำให้เกิดขึ้นแก่ระบบนิเวศ จากการใช้พลังงานในทุก ๆ กิจกรรมการผลิตและการบริโภคของแต่ละวัน รวมทั้งยังมีผู้บริโภคจำนวนไม่น้อยที่ไม่คิดว่าพลังงานที่นำออกมาใช้นั้นจะหมดไปได้ โดยเชื่อว่ากลไกตลาดจะช่วยผลักดันให้มีพลังงานออกมาใช้อย่างต่อเนื่องได้ ทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ทรัพยากรพลังงานที่นำมาใช้ในปัจจุบันมีอยู่อย่างจำกัดและส่วนใหญ่ไม่สามารถทดแทนใหม่ได้ในเวลาอันสั้น ปริมาณที่ลดน้อยลงนี้จะทำให้การนำพลังงานออกมาใช้มีความยุ่งยาก มีค่าใช้จ่ายสูงและมีผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมมากขึ้นตามลำดับ
ด้วยปริมาณการใช้ที่มากและเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่องและแหล่งพลังงานที่ลดน้อยลงทำให้การเปลี่ยนแปลงราคาจำหน่ายเกิดขึ้นบ่อยครั้ง ส่งผลกระทบต่อผู้บริโภคจำนวนมาก และเพิ่มมากขึ้นตามลำดับ เป็นเหตุให้มีการลดการใช้พลังงานในกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อลดภาระค่าใช้จ่ายด้านพลังงานลงมาสำหรับผู้ปะกอบการก็จะเป็นการลดต้นทุนการผลิตของตนเอง เพื่อให้ธุรกิจอยู่ในภาวะการแข่งขันต่อไปได้ แต่การใช้พลังงานไม่ได้มีผลเฉพาะค่าใช้จ่ายและต้นทุนในการผลิตสินค้าเท่านั้น พลังงานแต่ละชนิดมีแหล่งสะสมในระบบนิเวศมีหลากหลายต่างสถานที่กัน การนำออกมาใช้การขนส่ง การแปรรูป การสันดาบ การจัดส่งและการใช้ประโยชน์ได้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อระบบนิเวศทั้งในระยะสั้นและระยะยาวและการเสียสมดุลของระบบนิเวศย่อมส่งผลกระทบต่อการใช้ประโยชน์และดำรงชีวิตของผู้บริโภคได้ทั้งทางตรงและทางอ้อม
ด้วยเหตุที่สายสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตกับสภาพแวดล้อมและสิ่งมีชีวิตด้วยกันเองมีความละเอียดอ่อนและซับซ้อน ไม่สามารถเข้าใจได้โดยง่ายเมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะจากกระบวนการพัฒนาและใช้ประโยชน์พลังงาน ย่อมทำให้วิถีการดำรงชีวิตของสิ่งมีชีวิตทุกชนิดรวมทั้งมนุษย์ได้รับผลกระทบด้วย ซึ่งผลกระทบที่มีกับมนุษย์อาจต้องใช้เวลานานและไม่เห็นชัดเจนว่าสืบเนื่องมาจากการนำพลังงานออกจากแหล่งและการใช้พลังงานอย่างไร ต่างกับผลกระทบทางด้านราคาที่กระบวนการผลิต การตลาดและการใช้ประโยชน์มีกลไกที่ชัดเจนที่ผู้ผลิตเมื่อพบกับความยากลำบากในการผลิต ต้องใช้ปัจจัยการผลิตมากขึ้น ย่อมจะหาหนทางให้ภาระที่เกิดขึ้นใหม่นี้ตกถึงผู้บริโภคโดยเร็วที่สุด ดังนั้นปัจจัยผลักดันที่สำคัญที่ทำให้ผู้บริโภคเกิดการคืนตัวและหันมาลดการใช้พลังงานจึงเป็นปัจจัยด้านราคา ขณะที่ความเสียหายที่แท้จริงต่อระบบนิเวศ และชีวิตมนุษย์เองกลับไม่ได้รับความสนใจเท่าที่ควร
การใช้พลังงานเพิ่มมากขึ้นอย่างต่อเนื่อง ได้ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นอย่างมาก โดยมีแนวโน้มที่จะขยายตัวต่อไป ขณะที่ความพยายามแก้ปัญหาการขาดแคลน และพลังงานมีราคาสูง ยังพุ่งไปที่การจัดหาและการตลาดในรูปแบบต่าง ๆ กัน ส่วนการลดการใช้ที่ไม่จำเป็น รวมทั้งเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ในแต่ละกิจกรรมการผลิตและการบริโภค
แหล่งพลังงานสำคัญที่รองรับความต้องการใช้ของผู้บริโภคในประเทศไทยได้แก่ ถ่านลิกไนท์ ก๊าซธรรมชาติ น้ำ ฟืนถ่านจากชีวมวล และน้ำมันเชื้อเพลิง การนำวัสดุพลังงานเหล่านี้มาใช้ได้ เริ่มขึ้นเมื่อหลายร้อยปีก่อนหน้านี้ และถึงหลายหมื่นปี กรณีการใช้ฟืนและถ่าน แต่การใช้ในอดีตไม่ได้ทำให้เกิดวามเสียหายต่อระบบนิเวศมาก และกว้างขวางอย่างที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน เนื่องจากปริมาณที่นำออกมาใช้และอัตราการนำออกมาใช้อยู่ในระดับต่ำ ตามความต้องการของประชากรซึ่งมีอยู่ไม่มาก การฟื้นตัวของแหล่งพลังงานจึงเกิดขึ้นและทดแทนได้ทันต่อการนำไปใช้เมื่อจำนวนประชากรเพิ่มมากขึ้น ประกอบกับวิธีการนำออกมาใช้และลักษณะการใช้ที่ไม่เปลี่ยนแปลง ปริมาณการนำทรัพยากรออกมาใช้เพิ่มมากขึ้นในอัตราที่ใกล้เคียงกัน แต่การฟื้นตัวและทดแทนตามธรรมชาติกลับมีอัตราที่ลดน้อยลง เนื่องจากแหล่งต้นกำเนิดทรัพยากรมีลดน้อยลง ลูกปลาจากพ่อพันธุ์ แม่พันธุ์ที่ลดลงย่อมมีจำนวนลดน้อยลงตามไปด้วยฉันนั้น แต่การใช้ทรัพยากรพลังงานไม่ได้จำกัดที่ฟืนและถ่านเท่านั้น ภายหลังจากที่ถ่านหิน น้ำมันเชื้อเพลิงและก๊าซธรรมชาติ ถูกค้นพบอัตราการใช้ก็เพิ่มมากขึ้นตามลำดับ ผลกระทบก็ขยายตัวมากขึ้นตามไปด้วย จนทำให้คุณภาพชีวิตของคนจำนวนไม่น้อยต้องเปลี่ยนไป เนื่องจากการได้รับมลพิษทางอากาศ ฝนกรด เสียงดัง ปริมาณการจับสัตว์น้ำที่ลดน้อยลง การอพยพย้ายถิ่นจากที่ที่ปู่ ย่าตา ยาย ได้ตั้งรกรากทำมาหากินติดต่อกันมาหลายช่วงอายุคน คุณภาพน้ำที่เปลี่ยนไปทำให้การเพาะเลี้ยงชายฝั่งไม่สามารถพึ่งพิงเป็นแหล่งรายได้อีกต่อไปฯลฯ
